Thomas Lilja fjárfesti 7.5 milljónir sænskra króna í nýja gróðurhúsalýsingu fyrir tómataræktun sína. En methátt raforkuverð neyðir hann til að hafna því. 30 tonn af tómötum fara til spillis og nú gefur hann upp drauminn um að rækta allt árið um kring. „Það er reikningurinn sem við þurfum að borga fyrir langtíma slæma orkustefnu,“ segir hann við TN.
— Nú er hálf uppskeran fölnuð. Vetrarbúskapur er lokaður kafli hjá þessu fyrirtæki því ég sé enga bata á næstu tíu árum. Það er reikningurinn sem við þurfum að borga fyrir langtíma slæma orkustefnu í Svíþjóð, segir Thomas Lilja, forstjóri tómatabúsins Elleholm í Blekinge.
Síðasta vor setti hann 1,600 sérstök ljós í gróðurhús sín til að geta ræktað tómata allt árið um kring. Hugmyndin var að auka veltu fyrirtækisins um leið og gleðja aukinn fjölda neytenda sem vilja borða sænskan mat allt árið um kring.
– Fyrir okkur sem gróðurhúsafyrirtæki er það líka kostur að geta boðið fleirum heilsársvinnu. Þegar við getum aðeins boðið störf 8-10 mánuði á ári er stundum erfitt að fá vinnuaflið til baka.
„Ég hef fjárfest 7.5 milljónir í þessa lýsingu, þannig að þetta er mikil fjárfesting. En svo kom í ljós að þetta var skítur“
Thomas Lilja leit einnig á fjárfestinguna sem hluta af nýrri matvælastefnu Svíþjóðar sem miðar að því að auka sjálfsbjargarviðleitni í matvælum. Aukin framleiðsla myndi skapa fleiri störf og meiri skatttekjur, en þess í stað er farið í ranga átt.
– Ég hef fjárfest 7.5 milljónir í þessa lýsingu, þannig að þetta er mikil fjárfesting. En svo varð þetta skítkast. Árið 2021 verður ekki gott ár – það verður vitlaus niðurstaða. Fjórði leikhluti var hörmung. Það varð alls ekki eins og ég hafði ímyndað mér.
Starfsmenn urðu að fara
Í desember var raforkuverð hans um tvær krónur á kWst en ári áður var það 35–40 öre. Hann hafði búist við 100,000 króna rafmagnsreikningi í desember en í staðinn lenti hann á hálfri milljón króna.
– Í þau 15 ár sem ég hef rekið þetta fyrirtæki hefur raforkuverðið okkar verið 35-40 öre á kwst. Þegar það var komið yfir þrjár krónur slökkti ég á hálfri upplýstu ræktuninni, sem leiddi til þess að plönturnar tóku á sig slá og dóu.
„Í þau 15 ár sem ég hef rekið þetta fyrirtæki hefur raforkuverðið okkar verið 35-40 öre á kWst. Þegar það var komið yfir þrjár krónur slökkti ég á helmingnum af upplýstu ræktuninni, sem leiddi til þess að plönturnar tóku slá og dóu.“ Þetta segir tómataræktandinn Thomas Lilja.
Fyrir tómatarækt Elleholm þýðir þetta afturhvarf til fyrri ræktunarferils sem hefst með gróðursetningu í janúar og lýkur í nóvember, en það þýðir líka að þrír af hverjum sjö starfsmönnum þurftu að yfirgefa fyrirtækið.
– Til skamms tíma er þetta algjört áfall, en til lengri tíma litið þýðir það ekki mikið. Við getum vaxið án lýsingar eins og áður, en fjárfestingin verður bakpoki sem við berum með okkur um ókomna tíð. Við fáum aldrei full áhrif út úr því og finnst það súrt.
Lítið traust til orkustefnu
Viðskiptanefnd Svenskt Näringsliv í janúar, þar sem 1,428 fyrirtæki svöruðu, sýnir að tiltrú á orkustefnu hefur minnkað að undanförnu.
Þegar þeir voru spurðir hversu mikið traust eigendur fyrirtækja hafa á að núverandi orkustefna geti mætt framtíðareftirspurn eftir raforku, svöruðu 33 prósent í nóvember „alls ekki traust“. Í janúar var sú tala komin upp í 41 prósent. Alls eru það nú nálægt átta af hverjum tíu sem bera „nokkuð lítið“ eða „ekkert“ traust.
Thomas Lilja er einn þeirra frumkvöðla sem hafa dökka sýn á framtíðarrafmagn í landinu. Hann gagnrýnir meðal annars stjórnmálamenn sem segja að það sé vindorkan sem leysi rafmagnsskortinn.
– Nútíma hátæknisamfélag krefst rafmagns allan tímann, ekki bara þegar það er hvasst. Ef við höfum ekki nóg rafmagn verðum við að taka þátt í meira og meira rafmagnsleysi að hluta eins og þeir hafa meðal annars í Texas og Kaliforníu.
Eiga allir að þurfa að flytja til Norrlands bara vegna þess að rafmagnið er ódýrara þar?
Það sem hann myndi vilja sjá er að stjórnvöld rifi upp raforkusvæðin, endurskoði raforkugjaldið til skamms tíma og fari að skipuleggja fyrirsjáanlega raforkuframleiðslu í Suður-Svíþjóð.
– Núna erum við að byggja við mismunandi samkeppnisaðstæður í landinu. Eiga allir að þurfa að flytja til Norrlands bara vegna þess að rafmagnið er ódýrara þar? Ef ég væri sveitarstjórnarmaður í Suður-Svíþjóð í dag væri ég dauðhrædd vegna þess að fjárfestingum og stofnunum verður frestað þegar rafmagnslaust er.
Heimild: https://www.tn.se