Litið er á vetni sem mikilvægan valkost til að gera orkuskipti í gróðurhúsaræktinni að veruleika. En breytingin var ekki ein-tveir-þrjár. Hver er staðan í dag og hver er framtíð vetnis í þessum geira?
Gróðurhúsaræktun Holland og leiðandi garðyrkju- og hráefnisiðnaður vinna saman að því að skapa skriðþunga fyrir notkun vetnis í gróðurhúsagarðyrkju. Safnað hefur verið efnilegum hugmyndum frá svæðum og klösum og tilraunaverkefni eru á byrjunarstigi.
„Til að gera vetni arðbært og flýta fyrir umskiptum þurfum við að veita ræktendum innblástur. Við þurfum að sýna fram á að það sé viðskiptalegur rökstuðningur. Saman gerum við áætlun um notkun vetnis í garðyrkju. Og ef við getum stækkað mun kostnaðurinn náttúrulega lækka,“ segir Anneke van de Kamp frá leiðandi geira garðyrkju og hráefna.
Möguleikar vetnis smeygðust einnig inn í Haag pólitískt. Í stjórnarsáttmálanum kemur fram að gróðurhúsaræktun eigi möguleika á að verða leiðandi í orkusparandi og hringlaga framleiðslu á hágæðavörum. Á sama tíma halda stjórnvöld því fram að greinin sé enn of háð jarðgasi. Auk jarðvarma, lífmassa, afgangshita og rafvæðingar er vetni nefnt sem lausn.
Við viljum sýna framleiðendum að vetni hefur raunverulega viðskiptaþætti.
ANNEKE VAN DE KAMP ÚR FRAMLEIÐANDI GARÐRÆÐI OG HÁEFNI
„Sérstaklega fyrir garðyrkjuþyrpingar þar sem jarðhiti eða afgangshiti er ekki mögulegur gæti vetni verið áhugavert. Hugsaðu um svæði í Norður-Limburg,“ segir Van de Kamp.
Möguleiki vetnis er einnig sýnilegur á evrópskum vettvangi. Um miðjan september tilkynnti Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, stofnun vetnisbanka. Upphæðin í þessum banka er 3 milljarðar evra. Að sögn Van de Kamp er þetta gott skref. „Þessi banki eykur hagkvæmni vetnis í garðyrkju. Enda verður að þróa vetni í stærri skala en bara í Hollandi.“
Miklar líkur á skorti
Van de Kamp bendir á að sérhver geiri vilji verða sjálfbærari á næstu árum. Þetta eykur þrýstinginn á vetnið. „Það eru svo mörg verkefni sem eru háð vetni. Möguleikinn á skorti er mikill. Það er gott að Brussel skuli vera meðvitað um þetta.“ Og þó að umskipti yfir í vetni muni kosta meira en 3 milljarða evra í reynd, bendir Van de Kamp á að þetta sé merki um góðar fréttir. Fyrirætlanir.
En Van de Kamp telur að markmið Evrópusambandsins um að framleiða um 10 milljónir tonna af hreinu vetni fyrir árið 2030 sé nokkuð metnaðarfullt. „Ef við getum sett að minnsta kosti helminginn af þessu í framkvæmd þá getum við þegar verið mjög sáttir. Í öllum tilvikum mun þessi metnaður leiða til umfangsauka og það er það sem við þurfum til að halda kostnaði niðri.“
Að sögn Van de Kamp verður ekki auðvelt að samræma framboð og eftirspurn vel. Mikilvæga innviði þarf til að skila vetni til neytenda. Einnig þarf að laga leyfisveitingarferlið. „Þetta krefst góðrar samhæfingar. Einstakur framleiðandi getur ekki skipulagt þetta. Þess vegna er mikilvægt að verkefni af þessu tagi séu unnin í samstarfi við opinbera einkaaðila og rannsóknastofnanir eins og um jarðhita.“
Koma þekkingu til geirans
Van de Kamp sagði að það væri einnig mikilvægt að koma þeirri þekkingu og tækni sem fyrir er til iðnaðarins til að beita vetni. „Frumkvöðlar geta veitt hver öðrum innblástur og sýnt hvað er mögulegt. Sem gróðurhúsaræktunarfyrirtæki í Hollandi og leiðandi garðyrkju- og hráefnisiðnaður tökum við einnig þátt í þessu.“
Það er ekki það að ekkert sé vitað um notkun vetnis, leggur Van de Kamp áherslu á. „Við höfum verið að rannsaka þetta í mörg ár. Tæknin fyrir framleiðslu og notkun er nokkurn veginn þegar til staðar. Brýnin núna er aðeins meiri en hún var fyrir mörgum árum.'
Annað mál sem enn er óljóst er leyfisferlið. En líkt og með jarðvarma er gert ráð fyrir að þetta sé flókið ferli. „Þess vegna er eitt af forgangsverkefnum næstu ára líka að fá meiri skýrleika um þetta ferli. Frumkvöðlar þurfa á þessu að halda til að hugsa vel um hvort þeir vilji og geti tekið þetta skref,“ segir Van de Kamp.
Vetni mun ekki vera tilvalin lausn fyrir hvert gróðurhús. „Gróðurhúsaræktun hefur þann lúxus að hafa marga sjálfbæra valkosti. Og þessir valkostir munu einnig vera mismunandi eftir svæðum. Á ákveðnum svæðum getur jarðhiti eða afgangshiti verið besta lausnin,“ segir Van de Kamp.